بحران کم‌آبی و فرونشست زمین؛ تهدیدی جدی برای زیرساخت‌های شهری ایران  

به گزارش رویداد ایساتیس؛رئیس شورای اسلامی شهر تهران گفت: افزایش برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و کاهش بارندگی، سطح آب‌های زیرزمینی را به‌طور چشمگیری کاهش داده و موجب فرونشست زمین در بسیاری از مناطق کشور شده است. این پدیده، علاوه بر خسارات گسترده به ساختمان‌ها و جاده‌ها، خطرات جدی برای پایداری زیرساخت‌های شهری و آثار تاریخی به همراه دارد.

مهدی چمران، در کمیسیون تخصصی سلامت ،محیط زیست و خدمات شهری هفتاد و پنجمین اجلاسیه روسای شوراهای اسلامی کلان شهرها و مراکز استان‌های کشور در یزد افزود راهکارهایی همچون مدیریت بهینه منابع آب، کاهش مصرف و اجرای طرح‌های احیای آبخوان‌ها را برای مقابله با این بحران پیشنهاد می شود

وی با بیان این که برخی مناطق کشور با پدیده فرونشست زمین مواجه شده‌اند که نشانه‌ای از کمبود شدید منابع آب زیرزمینی است، افزود: این پدیده در تهران نیز مشاهده می‌شود؛ در برخی نقاط بین ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر فرونشست ثبت شده و حتی در یک محله ناگزیر به تخلیه ساکنان شده‌ایم.

وی ادامه داد: امروزه شهرهای بزرگ، به دلیل توسعه زیرساخت‌ها و افزایش ساخت‌وساز، با مشکلات جدی در زمینه نفوذ آب باران به زمین روبرو هستند، اکثر پشت‌بام‌ها و خیابان‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان نفوذ آب به زمین را از بین برده‌اند و این مسأله منجر به هدررفت آب‌های سطحی شده است.

چمران ادامه داد: در گذشته، زمین‌های کشاورزی و حتی خیابان‌ها آب باران را به‌طور طبیعی جذب می‌کردند، اما اکنون بیشتر آب‌های سطحی مستقیماً وارد سیستم فاضلاب می‌شوند، این روند نه‌تنها منجر به اتلاف منابع آبی می‌شود، بلکه هزینه‌های سنگینی برای تصفیه فاضلاب به کشور تحمیل می‌کند، در حالی‌که این آب تصفیه‌شده تنها برای آبیاری فضای سبز مناسب است.

وی با اشاره به ضرورت استفاده از راهکارهای نوین برای مدیریت روان‌آب‌ها افزود: یکی از پیشنهادهای مؤثر، به‌کارگیری بتن‌های متخلخل (یا اسفنجی) به صورت حباب های میکروسکوپی است که امکان نفوذ آب باران به زمین را فراهم می‌کند، این روش می‌تواند به‌طور مؤثری از هدررفت آب جلوگیری کرده و به ذخیره‌سازی منابع آب زیرزمینی کمک کند.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران همچنین بر ضرورت اصلاح روش‌های سنتی آبیاری در کشاورزی تأکید کرد و افزود: بسیاری از کشاورزان همچنان از شیوه‌های غرقابی استفاده می‌کنند که موجب اتلاف بخش عظیمی از آب می‌شود. جایگزینی این روش با سیستم‌های نوین مانند آبیاری قطره‌ای ضروری است.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط بحرانی آب، باید از هر قطره‌ای که در اختیار داریم به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم.

چمران افزود: طی پنج دهه گذشته، برداشت مداوم از منابع زیرزمینی و کاهش بارندگی، موجب افت شدید سطح آب زیرزمینی شده که بحران را تشدید کرده است.

او با اشاره به سهم بالای کشاورزی از مصرف آب کشور تاکید کرد: مصرف آب شرب در شهرهای ایران تنها هشت درصد کل مصرف آب کشور را شامل می‌شود، در حالی‌که حدود ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. از این میزان، حدود ۶۰ درصد به شیوه غرقابی انجام می‌شود. اگر بتوان این عدد را به ۳۰ درصد کاهش داد، آب آشامیدنی مورد نیاز شهرها به‌طور کامل تأمین خواهد شد.

چمران گفت: به‌جای روش‌های پرمصرف سنتی، باید از سامانه‌های آبیاری نوین و دقیق مانند آبیاری قطره‌ای یا روش‌های ذخیره‌سازی آب در زیر خاک استفاده کنیم تا راندمان مصرف افزایش یابد.

وی تأکید کرد: گرچه صرفه‌جویی در مصرف آب امری ضروری است، اما مهم‌تر از آن، مدیریت هوشمندانه منابع و اصلاح شیوه‌های آبیاری است. در شرایط فعلی، مشارکت همگانی و همکاری تمام دستگاه‌ها برای استفاده بهینه از منابع آب کشور، یک ضرورت است. تنها با رویکردی علمی و عملیاتی می‌توان بر بحران کم‌آبی فائق آمد

محمد عسکری، رئیس شورای شهر اراک، نیز در این نشست بیان کرد که استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در بهینه‌سازی مصرف آب شهری ایفا کند.

وی افزود که شورای عالی استان‌ها می‌تواند پیشنهادات مؤثر را برای تدوین قوانین مرتبط به مجلس ارائه دهد.

او افزود، ایران یکی از بزرگترین مصرف کنندگان آب است و لازم است حتی به رغم انتقال آب از دریا نیز برنامه مناسبی در زمینه مدیریت مصرف آب در کشورمان مورد اهتمام قرار گیرد

محمد عسکری، رئیس شورای شهر اراک به نقش کمیسیون مشورتی در جمع‌بندی راهکارها و ارائه آن‌ها به شورای عالی استان‌ها و مجلس شورای اسلامی اشاره کرد. امید است که با اتخاذ تصمیمات هوشمندانه، گام‌های موثری در جهت حفظ منابع آبی و بهینه‌سازی مصرف برداشته شود.

حمیدرضا رحیمدل، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری یزد، نیز اظهار داشت که بهره‌گیری از هوش مصنوعی در شناسایی برداشت‌های غیرمجاز آب و مدیریت رواناب‌های شهری می‌تواند گام بزرگی در کاهش مصرف بی‌رویه آب باشد.

“محمد حسین اسماعیلی” کارشناس اب نیز با بیان این که تبخیر بالای آب در یزد یکی از چالش‌های بزرگ است، پیشنهاد کرد: «استفاده از سیستم آبیاری زیرسطحی می‌تواند به‌طور مؤثری از هدررفت آب جلوگیری کندتبخیر بالای آب در یزد به دلیل شرایط اقلیمی خشک و گرم این منطقه، یکی از چالش‌های مهم در مدیریت منابع آبی است. سیستم آبیاری زیرسطحی یکی از روش‌های نوین برای کاهش هدررفت آب و افزایش راندمان آبیاری محسوب می‌شود.

وی گفت: این روش با انتقال آب به ریشه گیاهان از طریق لوله‌های مدفون در خاک، میزان تبخیر را به حداقل می‌رساند و باعث حفظ رطوبت خاک برای مدت طولانی‌تر می شود.